درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

معرفی کتاب درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

کتاب درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران که به قلم استادان ارجمند آقای دکتر محمدرحیم عیوضی، دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) و آقای دکتر محمدجواد هراتی، استادیار دانشگاه بوعلی سینا از اساتید درس ریشه‌های انقلاب اسلامی که دارای آثار ارزشمندی در حوزه مطالعات انقلاب اسلامی هستند ، نوشته شده است.

درباره کتاب درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

تحولات اجتماعی چنانچه در ابعاد وسیع فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی صورت پذیرد، انقلاب نام می‌گیرد و خود را از سایر تحولات اجتماعی متمایز می‌کند. به همین دلیل، این تحولات بنیادین که کمتر در جوامع رخ می‌دهند، شایسته بررسی و تحلیل‌اند.

انقلاب اسلامی ایران افزون بر اینکه تحولی بنیادین در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است، انقلابی است دینی برپایه تفکر شیعی که آن را از سایر انقلاب‌ها جدا می‌سازد. در واقع به دلیل همین ویژگی این انقلاب است که نظریه‌پردازان موجود نتوانسته‌اند این انقلاب را به‌درستی تحلیل کنند.

انقلاب اسلامی ایران را می‌توان با رهیافت‌های متفاوتی بررسی کرد: رهیافت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی. این در حالی است که در منابع مختلف به‌صورت تک‌رهیافتی یا ترکیبی از رهیافت‌ها به بررسی انقلاب اسلامی پرداخته‌اند.
این کتاب شیوه‌ای جدید برای تحلیل انقلاب اسلامی است که در آن تلاش شده تا پیشینه تاریخی انقلاب اسلامی و مسائل بعد از آن در قالب چالش میان دو الگوی «شبه‌ترقی غرب‌گرا» و «تعالی اسلامی» مورد تحلیل قرار گیرد که نگاهی است براساس رهیافت هویت و استقلال در تحلیل مسائل مختلف تاریخ معاصر ایران، به‌ویژه تحولات قبل و بعد از انقلاب اسلامی. افزون بر این، آینده انقلاب اسلامی و چالش‌های پیش‌روی آن نیز از مباحث جدیدی است که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است.

بخشی از کتاب درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

مروری بر سایر تعاریف اندیشمندان معاصر اسلامی نشان می‌دهد که یکی از ابعاد مهم در معرفی انقلاب‌ها، بُعد ارزشی و مطلوبیت آرمان‌هاست. شاید تعریف انقلاب از بُعد جامعه‌شناسی جامعیت بیشتری دارد؛ زیرا به عمده‌ترین خصیصه‌های انقلاب که دارای ماهیتی اجتماعی است، اشاره می‌کند. دراین‌باره می‌توان به تعریف ساموئل هانتینگتون اشاره نمود:

انقلاب یک دگرگونی سریع، بنیادین و خشونت‌آمیز داخلی در ارزش‌ها و اسطوره‌های مسلط جامعه، نهادهای سیاسی، ساختار اجتماعی، رهبری، فعالیت‌های حکومتی و سیاست‌های آن است.

این تعریف از یک‌سو معیارهای یک انقلاب سیاسی ـ اجتماعی را مشخص و از سوی دیگر، انقلاب را از همه پدیده‌های مشابه متمایز می‌سازد. انقلاب بر این مبنا، پدیده‌ای چون شورش‌های دهقانی، قیام‌های شهری، شورش‌های جدایی‌طلب ملی و مانند آن را دربرنمی‌گیرد. از سویی هانتینگتون با تأکید بر عنصر «خشونت»، انقلاب را از اصلاحات عمیق نیز جدا می‌انگارد و با اصرار بر عمیق بودن انقلاب، آن را از رویدادهای کم‌اهمیت‌تر تفکیک می‌کند.

درمجموع از تعاریفی که درباره انقلاب وجود دارد، می‌توان انقلاب را به‌معنای تغییر در ساختار حاکمیت و ساختارهای اجتماعی در نظر گرفت.

ج) گونه‌های مختلف انقلاب

انقلاب‌ها را می‌توان به «انقلاب‌های سیاسی» و «انقلاب‌های اجتماعی» تقسیم نمود. انقلاب سیاسی، با تغییر ساختار سیاسی، بدون تغییر ساختارهای اجتماعی همراه است. به سخنی دیگر، این انقلاب‌ها ساختار حکومت را تغییر می‌دهند، نه ساختار اجتماعی را. اما انقلاب اجتماعی عبارت است از تغییر سریع و اساسی در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی یک جامعه که با حرکت و قیام عمومی مردم همراه است. برای نمونه، انقلاب اسلامی را می‌توان از انقلاب‌های اجتماعی دانست. انقلاب اجتماعی به‌ندرت شکل گرفته، اما بی‌گمان رخدادی مهم به‌شمار می‌رود؛ چراکه تأثیرات بسیاری در سطوح داخلی و بین‌المللی برجای می‌نهد.

انقلاب‌های اجتماعی تنها از حیث ملی اهمیت ندارند، بلکه اغلب موجب رشد الگوها، اندیشه‌ها و خواست‌های بزرگ بین‌المللی نیز می‌شوند؛ به‌ویژه اگر این تحولات در کشورهایی روی دهد که از نظر جغرافیای سیاسی مهم، از نظر غنای فرهنگی مشهور، و از نظر وسعت نیز پهناور باشند. بنابراین چون انقلاب‌های اجتماعی، هم در سطح داخلی اثرگذارند و هم در سطح بین‌المللی، مطالعه آنها اهمیتی درخور دارد.